بررسی تطبیقی زمان ایفاء تعهدات و تسویه معاملات سهام بورسی در اصول و استانداردهای سازمان بینالمللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (IOSCO) و نظام حقوقی ایران

بررسی تطبیقی زمان ایفاء تعهدات و تسویه معاملات سهام بورسی در اصول و استانداردهای سازمان بینالمللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (IOSCO) و نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

2 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی (ره) دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

چکیده

در بازار سرمایه، فارغ از انواع معاملاتی که در آن انجام می‏گیرد، اجرای قرارداد منعقده و ایفای تعهدات و تسویه آن امری حائز اهمیت و تعیین کننده است. وفای به عهد، یکی از علل سقوط تعهد بوده که در معاملات سهام در بورس اوراق بهادار به وسیله تحویل سهام از فروشنده به خریدار(ایفاء تعهد فروشنده نسبت به خریدار) و پرداخت وجوه از خریدار به فروشنده (تعهد شخص خریدار نسبت به فروشنده)، تحت عنوان"تسویه" از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه و اتاق پایاپای انجام می شود. مهلت تسویه معاملات سهام بورسی در نظام حقوقی ایران، بر اساس میزان دخالت و استفاده از ساز و کار اتاق پایاپای متفاوت است در حالیکه بر مبنای اصول و استانداردهای سازمان بین المللی کمیسیون‌های اوراق بهادار (IOSCO)، ضمن تأکید بر حداکثر مهلت سه روزه برای تسویه معاملات، توصیه هایی نیز در جهت کاهش مهلت مذکور ارائه شده است. در این نوشته ضمن بیان مفهوم و ماهیت تسویه معاملات سهام بورسی، به مطالعه تطبیقی زمان ایفای تعهدات و تسویه معاملات در بازار سرمایه ایران و اصول، استاندارد ها و توصیه نامه های سازمان مذکور خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Cappartive Sludy of the Time Fulfilling the Obligations and Settlement of Transection of Securities Commisions (IOSCO) Principles and Standards and Iran Legal System

نویسندگان [English]

  • amin badi sanaye 1
  • mohammadreza pasban 2
چکیده [English]

In the Capital market, regardless of the range of transactions conducted in it, the performance of the concluded contract and fulfilling the obligations and settlement of them is determining and of great importance. Performing the obligation is one cause for eliminating it which in stock exchange transactions of shares is carried out through delivery of the shares from the seller to the buyer (performance of the obligation by the seller in favor of the buyer) and making payment by the buyer to the seller (the obligation of the buyer to the seller), via the Central Securities Depository. The deadline specified for the settlement of the listed shares’ transactions in the Iranian legal system differs based on the degree of involvement and the use of clearing house’s functions, while in accordance with the principles and standards of International Organization of Securities Commissions (IOSCO), there have been stated some recommendations regarding decreasing the mentioned deadline as well as emphasizing on the three-day criterion for settlement of the transactions. In this paper, we will comparatively examine the obligations performa)nce time and the settlement of transactions in Iran’s capital market and the principles, standards and recommendations of the above organization in parallel with demonstrating the concept and nature of the listed shares transactions

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fulfillment of Obligations
  • IOSCO
  • stock Settlement

مراجع

  1.  

    1. آقایی, بهمن. (1382). فرهنگ حقوقی بهمن. تهران: کتابخانه گنج دانش
    2.  آیین‌نامه اتاق پایاپای مصوب 09/03/1384 شورای بورس کالا
    3. آئین نامه معاملات در شرکت بورس اوراق بهادار تهران مصوب 1385 شورای عالی بورس و اوراق بهادار
    4. ابراهیمی, مریم. (1392). مبانی حقوقی بیع سهام در بورس. تهران: نشر نوای مدرسه با همکاری مرکز مالی ایران.
    5. اسفندیاری, خشایار. (1395). بورس انرژی. پایان نامه کارشناسی ارشد: دانشگاه شهید بهشتی.
    6. السان, مصطفی. (1389). حقوق بانکی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت).
    7. انصاری, علی، حیدری سورشجانی, مریم. (1393). "تحلیل حقوقی تأیید بورس در معاملات اوراق بهادار". فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره 27, 129-159.
    8. باقری, محمود، قنبری, حمید. (1389). "مشکلات حقوقی ناشی از بین المللی شدن بازارهای سرمایه و جایگاه قوانین ملی". فصلنامه پژوهش حقوق، سال دوازدهم، شماره 29، تابستان, 25-64.
    9. بهرامی احمدی, حمید. (1390). حقوق تعهدات و قراردادها با مطالع تطبیقی در فقه مذاهب اسلامی و نظام های حقوقی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام.
    10. جعفری لنگرودی, جعفر. (1357). دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت. تهران: بنیاد راستاد.
    11. جوانمردی, ن. (1380). "ماهیت وفای به عهد و بررسی مصادیق آن در حقوق ایران". فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، سال سوم، شماره چهارم, 45-68.ن
    12. خلعت بری, فیروزه. (1371). مجموعه مفاهیم پولی، بانکی و بین المللی . تهران : شباویز.
    13. دستورالعمل ثبت، سپرده گذاری، تسویه و پایاپای مصوب  13/5/1388 هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و اصلاحات بعدی
    14. دستورالعمل تسویه و پایاپای معاملات بورس کالای ایران مصوب  22/08/1389 هیأت مدیرۀ سازمان بورس و اوراق بهادار
    15. دستورالعمل اجرایی نحوۀ انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران مصوب 07/06/1388 و اصلاحات بعدی
    16. دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار قابل معامله در بورس انرژی ایران
    17. دستورالعمل ثبت و سپرده‌گذاری کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا و تسویه و پایاپای معاملات در بورس انرژی مصوب 17/10/1391 هیأت مدیره سازمان و اصلاحات بعدی
    18. دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ایران مصوب 07/06/1388 و اصلاحات و الحاقیه های بعدی
    19. دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد در بورس کالای ایران مصوب 24/1/92 هیأت مدیره سازمان  با اصلاحات بعدی
    20. دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار قابل معامله در بورس انرژی ایران
    21. دستورالعمل صندوق تضمین تسویة معاملات اوراق بهادار در بورس ها مصوب 06/03/1391 هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و اصلاحیه مورخ 08/06/1396
    22. دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معاملة سهام در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران مصوب 13/12/1390 هیأت مدیره سازمان و اصلاحات بعدی آن
    23. دستورالعمل تسویه و پایاپای معاملات بورس کالای ایران مصوب 22/08/1389 و اصلاحات بعدی آن، ؛
    24. دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر  کالا در بورس انرژی مصوب 10/7/1391 شورای عالی بورس و اوراق بهادار
    25. دستورالعمل اجرایی نحوۀ انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران مصوب 13/09/1389 هیأت مدیره سازمان با اصلاحات بعدی
    26. دستورالعمل اجرایی نحوۀ انجام معاملات اوراق بهادار در بازار پایه فرابورس ایران مصوب 28/02/1395 هیأت مدیره سازمان 
    27. دستورالعمل اجرایی نحوۀ انجام معاملات بلوک در بورس اوراق بهادار تهران مصوب 17/03/1393 و اصلاحات بعدی
    28. دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ایران مصوب 07/06/1388 با اصلاحات بعدی
    29. دستورالعمل‌ اجرایی نحوۀ انجام معاملات بلوک در فرابورس ایران مصوب 17/03/1393 هیأت مدیره سازمان
    30. دستورالعمل اجرایی نحوۀ انجام معاملات بلوک در بورس اوراق بهادار تهران  مصوب 17/03/1393 هیأت مدیره سازمان
    31. دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ایران مصوب 07/06/1388 با اصلاحات بعدی
    32. سایمون, مایکل. (1389). داد و ستد اوراق بهادار: عملیات تسویه. (علی. پارسائیان, مترجم) تهران: شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس تهران.
    33. سلطانی, محمد. (1393). "معاملات عمده سهام در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران". فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال سوم، شماره نهم، زمستان, 63-100.
    34. سلطانی, محمد. (1395). حقوق بازار سرمایه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت).
    35. سوهانی, حسین، شهیدی, سید مرتضی (1393). تحلیل حقوقی بازار فیزیکی بورس کالای ایران. تهران: انتشارات بورس.
    36. شعبان زاده, محمدرضا، اسماعیل زاده, مریم السادات. (1393). فرهنگ جامع بانکداری. تهران: دنیای اقتصاد.
    37. شهیدی, سید مرتضی. (1394). ضوابط اختصاصی معاملات بازار فیزیکی بورس کالا. قم: رساله جهت اخذ مدرک دکتری دانشگاه قم .
    38. شهیدی, مهدی. (1392). سقوط تعهدات. تهران: انتشارات مجد.
    39. صالح آبادی, علی، علی محمدی, میثم، مرزانی, سیدجواد. (1395). "رتبه بندی شرکت های کارگزاری بورس اوراق بهادار تهران بر اساس معیارهای ریسک تسویه صندوق تضمین تسویه شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه". فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه گذاری، سال پنجم، شماره بیستم، زمستان, 25-38.
    40. صفایی, سیدحسین. (1384). ؛قواعد عمومی قراردادها،تهران،نشر میزان ،1384،چاپ سوم،جلد 2 (نسخه سوم, جلد جلد دوم). تهران: میزان.
    41. صفایی, سید حسین. (1387). دوره مقدماتی حقوق مدنی- قواعد عمومی قراردادها. تهران: نشر میزان.
    42. صیامی, وحید. (1393). دانشنامه پرداخت بانکداری الکترونیکی. تهران: نشر راه دان.
    43. طباطبایی, سمحمدصادق، اکرمی, زهرا. (1392). "ماهیت حقوقی ایفای غیر موضوع تعهد". فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال دوم، شماره پنجم، زمستان , 83- 96.
    44. عدل، منصور. (1389)، حقوق مدنی،  تهران: انتشارات خرسندی
    45. قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب 10/11/1395
    46. کاتوزیان, ناصر. (1387). قواعد عمومی قرادادها، جلد چهارم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    47. کاتوزیان, ناصر. (1387). قواعد عمومی قرادادها، جلد چهارم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    48. گلریز, حسن. (1380). فرهنگ توصیفی اصطلاحات پول، بانکداریو مالیه بین المللی. تهران: فرهنگ معاصر.
    49. لو, جاناتان. (1394). فرهنگ تشریحی مالی و بانکی آکسفورد. (م. مهدوی, مترجم) تهران: ادبستان.
    50. لو, جاناتان. (1394). فرهنگ تشریحیمالی و بانکی آکسفورد. (م. مهدوی, مترجم) تهران: ادبستان.
    51. مبین, حجت، انصاری, علی. ( 1389). "تحلیل مسئولیت مدنی شرکت بورس در معاملات اوراق بهادار با تکیه بر فرض عدم قطعیت معامله در رویه هیأت داوری". فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره 10, 91-122.
    52. معاونت تحقیقات، آموزش و حقوق شهروندی. (1391). فرهنگ حقوقی. تهران: ریاست جمهوری، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
    53. معین, محمد (1371). فرهنگ فارسی. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
    54. نیکومرام, هاشم, رهنمای پشتی , فریدون، هیبتی, فرهاد. (1385). فرهنگ اصطلاحات تخصصی: مهندسی مالی، مدیریت مالی، مدیریت سرمایه گذاری، نهادها و بازارهای مالی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی-واحد علوم و تحقیقات.
    55. Huang, J. (2010). The Law and Regulation of Central Counterparties. Oregon: Oxford and Portland, Hart Publishing .

    56. IOSCO, & CPSS. (2001). RECOMMENDATIONS FOR SECURITIES SETTLEMENT SYSTEMS. basel,switzerland: IOSCO.

    57. Loader, D. (2005). Clearing and Settlement of Derivatives. Burlington: Butterworth-heinemann Financee.Loader, D. (2017). Clearing, Settlement and Custody. Waltham: Butterworth-Heinemann.

    58. unger, B. (1997). Limits on Convergence and Globalization, in Satya Dev Gupta (ed.), The Political Economy of Globalization, . Boston: Kluwer Academic Publishers.

    59.yin, S. (2012). A Global Regulatory Framework for Transnational Securities Markets. london: , thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy, University of London (Queen Mary College).

     

فصلنامه بورس اوراق بهادار
دوره 11، شماره 41 - شماره پیاپی 44
سال یازدهم- شماره41 - بهار97
بهار 1397
صفحه 26-67

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار